Παιδικές φοβίες και τρόποι αντιμετώπισης

O φόβος είναι μια φυσιολογική αντίδραση προστατευτικού χαρακτήρα μπροστά σε ένα απειλητικό ερέθισμα.

Οι περισσότεροι από εμάς, σε αρκετές στιγμές της ζωής μας έχουμε νιώσει φόβο, κυρίως όταν βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μια κατάσταση ή κάποιο πραγματικό γεγονός δυσάρεστο ή και απειλητικό για την ασφάλειά μας. O φόβος είναι μια φυσιολογική αντίδραση προστατευτικού χαρακτήρα μπροστά σε ένα απειλητικό ερέθισμα. Είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης, γιατί μας κινητοποιεί προς αποφυγή ενός πραγματικού ή υποτιθέμενου κινδύνου.

Όσον αφορά τους παιδικούς φόβους, αυτοί συχνά αποτελούν συνηθισμένες και φυσιολογικές αντιδράσεις των παιδιών μπροστά σε ερεθίσματα/γεγονότα που είναι άγνωστα και καινούρια για το παιδί και μπορεί να αποτελούν εξωτερική απειλή. Με άλλα λόγια οι φόβοι συνδέονται με καταστάσεις που μπορεί να προκαλούν ανησυχία στο παιδί επειδή έρχεται αντιμέτωπο, ξαφνικά, με πράγματα που δεν γνωρίζει.

Φόβος ή φοβία;

Οι φοβίες στις προσχολικές ηλικίες είναι ένα φυσιολογικό αναπτυξιακό φαινόμενο, υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις που οι αρχικοί φόβοι μετατρέπονται σε φοβίες, οι οποίες συνοδεύουν και επηρεάζουν το παιδί στην καθημερινότητά του. Η φοβία είναι ένας υπερβολικός και αδικαιολόγητος φόβος μπροστά σε ένα αντικείμενο ή σε μία κατάσταση. Είναι υπερβολική και επίμονη, παρουσιάζει μεγάλη διάρκεια και αντοχή στο χρόνο, είναι δυσανάλογα έντονη με το ερέθισμα που την προκάλεσε και φαίνεται να αποδιοργανώνει το παιδί.

Tι φοβούνται συνήθως τα παιδιά

Έως τα 12 χρόνια, όλα τα παιδιά μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με διάφορους φόβους. Αυτό θεωρείται αναμενόμενο και φυσιολογικό για τη γνωστική και συναισθηματική τους εξέλιξη.

Βρεφική ηλικία (0 - 2 ετών):

Ο πρώτος φόβος που εμφανίζουν τα βρέφη είναι αυτός των ξένων και της απομάκρυνσης από τους γονείς του. Επίσης φοβούνται τους δυνατούς ήχους, τους θορύβους, μεγάλα αντικείμενα ή παιχνίδια με κίνηση και ήχο.

Προσχολική ηλικία (3 - 5 ετών):

Από την ηλικία των 2 ετών μπορεί να αρχίσουν να εκφράζουν συγκεκριμένους φόβους. Οι πιο συνηθισμένοι είναι αυτοί για τους θορύβους, το σκοτάδι, τα τέρατα, τα άγρια ζώα.

Σχολική ηλικία  (6 - 12 ετών):

Μετά τα 6 χρόνια, οι φόβοι αγγίζουν την καθημερινή ζωή. Το παιδί φοβάται μήπως χτυπήσει, να μείνει μόνο του στο σπίτι, ενώ παράλληλα παρουσιάζεται ο φόβος για το θάνατο ή για την απώλεια ενός αγαπημένου του προσώπου. Από τα 8-9 έτη οι φόβοι βαθμιαία ελαττώνονται και έχουν πιο ορθολογική βάση (νιώθει φόβο για το πώς θα τα πάει στο σχολείο, για την απόρριψη από συνομηλίκους).

Εφηβεία (12 ετών και πάνω):

Οι φόβοι αρχίζουν σταδιακά να μειώνονται καθώς το παιδί μεγαλώνει, ωριμάζει η γνωστική του ικανότητα, αρχίζει να κατανοεί τον κόσμο και να ερμηνεύει λογικά τα φαινόμενα γύρω του. Μέχρι τα 12 χρόνια αναμένεται η εξάλειψη των φόβων. Αν ωστόσο το παιδί συνεχίζει να φοβάται αδικαιολόγητα, το άγχος και η ανησυχία του αρχίζουν να το εμποδίζουν στην καθημερινή του ζωή και λειτουργικότητα, τότε είναι πιθανό να έχει αναπτύξει κάποια φοβία. Σε αυτή την ηλικία το πιο δύσκολο για τους γονείς είναι να επικοινωνήσουν με το παιδί, το οποίο ενδέχεται να κρύβει τι είναι αυτό που πραγματικά φοβάται.

Τρόποι αντιμετώπισης

• Ακούμε με προσοχή, σεβασμό και κατανόηση αυτά που μας λέει το παιδί για τους φόβους του - έστω και αν τους θεωρούμε αβάσιμους. Πρέπει να βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει ότι ο φόβος τους είναι κάτι φυσιολογικό και να το διαβεβαιώνουμε ότι αυτό που φοβάται δεν είναι στην πραγματικότητα επικίνδυνο.
• Δεν το κοροϊδεύουμε και δεν το γελοιοποιούμε.
• Δεν μεγαλοποιούμε τους φόβους του παιδιού δίνοντας υπερβολική προσοχή στην παραμικρή εκδήλωση.
• Tο βοηθάμε να έρχεται σταδιακά σε επαφή με το φοβογόνο αντικείμενο ή την κατάσταση που φοβάται.
• Μπορούμε να του διαβεβαιώσουμε ότι όλα τα παιδιά της ηλικίας του αισθάνονται κάποιους φόβους και ότι και εμείς όταν ήμασταν παιδιά είχαμε φόβους τους οποίους μάθαμε σιγά σιγά να διαχειριζόμαστε.

Μήπως χρειάζεται τη βοήθεια ειδικού;

Συνήθως οι φόβοι της προσχολικής ηλικίας εξαφανίζονται τόσο εύκολα όσο και όταν εμφανίζονται. Όμως, σε περίπτωση που υπομένουν, μπορεί να έχουν δυσμενείς συνέπειες, τόσο στην καθημερινή λειτουργικότητα, όσο και στην συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Οπότε, η έγκαιρη αντιμετώπιση των φοβιών είναι απαραίτητη.

Μαρία Φωτιάδου

Κλινική Ψυχολόγος

+357 97701702