Παιδική κακοποίηση: Ένα αυξανόμενο φαινόμενο στην εποχή μας

Η Κλινική Ψυχολόγος, Μαρία Φωτιάδου μας εξηγεί ποιες είναι οι μορφές της παιδικής κακοποίησης και μας βοηθά να αντιληφθούμε ποια είναι τα σημάδια κακοποίησης ενός παιδιού.

Ακόμα και στις μέρες μας αρκετά παιδιά πέφτουν θύματα κακοποίησης, κυρίως από τους γονείς τους, οι οποίοι χρησιμοποιούν τη βία ως μέσο πειθαρχίας, αλλά και από άλλα σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντος τους. Τα τελευταία χρόνια, έχει διαπιστωθεί και κακοποίηση μεταξύ συνομηλίκων.

Τι είναι κακοποίηση;

Κακοποίηση είναι η άσκηση βίας με σκοπό την "επιβολή ελέγχου" ή την υποταγή. Είναι μια επιθετική συμπεριφορά που προκαλεί τραύμα, πόνο, φόβο, δυσφορία, ενοχή και έχει πολλές αρνητικές συνέπειες για το άτομο που τη δέχεται.

Όταν υπάρχει κακοποίηση υπάρχει και ανισορροπία δυνάμεων ψυχική ή σωματική. Αυτός που κακοποιεί αισθάνεται ή και είναι πιο ισχυρός από αυτόν που κακοποιείται, ο οποίος νιώθει ανήμπορος να αντιδράσει. Έτσι δημιουργούνται οι θύτες και τα θύματα.

Οι μορφές που μπορεί να πάρει η κακοποίηση είναι οι εξής:

Σωματική: Χτυπήματα με το χέρι ή με τη χρήση αντικειμένων, τσιμπήματα, τράβηγμα μαλλιών, δαγκώματα, κλωτσιές, κάψιμο με αντικείμενα π.χ. τσιγάρο, ακατάλληλες μέθοδοι πειθαρχίας για την ηλικία του παιδιού.

Συναισθηματική: Περιλαμβάνει λεκτικές κυρίως συμπεριφορές που πλήττουν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Τέτοιου είδους συμπεριφορές θεωρούνται οι φωνές, οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί, η έλλειψη στοργής και αγάπης, η δημιουργία ενοχών, η ταπείνωση, οι απειλές εγκατάλειψης ή βίας.

Σεξουαλική: Αναφέρεται σε οποιαδήποτε συμπεριφορά που αποβλέπει στη σεξουαλική διέγερση του ενήλικα.

Παραμέληση και έκθεση σε κίνδυνο: Αφορά τη στέρηση του παιδιού από τις βασικές και απαραίτητες για τη διαβίωση και την υγιή του ανάπτυξη ανάγκες. Τέτοιες ανάγκες είναι η σίτιση, η ένδυση, η στέγαση, το καθαρό και υγιές περιβάλλον, η ιατρική φροντίδα, η εκπαίδευση.

Εκμετάλλευση: Αναφέρεται στη χρησιμοποίηση του παιδιού προς οικονομικό κυρίως όφελος του ενήλικα. Η παιδική εργασία, επαιτεία ή πορνεία είναι μορφές εκμετάλλευσης.

Ποια είναι τα σημάδια κακοποίησης ενός παιδιού;

• Ξαφνικές αλλαγές στη διάθεση, στη συμπεριφορά και στον τρόπο απόκρισης και αντιμετώπισης καταστάσεων.
• Αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων – απομόνωση.
• Αποφυγή στο να μείνει μόνο του με συγκεκριμένο ή συγκεκριμένα άτομα ή εμμονή με ένα συγκεκριμένο άτομο.
• Ευερεθιστότητα, ανεξήγητη εχθρικότητα ή επιθετικότητα που εκφράζεται πιο εύκολα προς τα ζώα ή προς πιο μικρά και αδύναμα παιδιά με τη μορφή εκφοβισμού (bullying).
• Μελαγχολική/καταθλιπτική συμπεριφορά, χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος.
• Σκυθρωπό προσωπάκι με ορατή στενοχώρια και κούραση που δεν δικαιολογείται ή αντίθετα επίπεδο συναίσθημα.
• Ντροπή για το σώμα του, όπου αρνείται να ξεντυθεί μπροστά σε κάποιον άλλο και ενώ το έκανε εύκολα πριν λίγο.
• Νυχτερινή ενούρηση, πιπίλισμα δακτύλου και γενικότερα παλινδρόμηση σε συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας που έχει ήδη αφήσει πίσω του.
• Ψυχοσωματικές εκδηλώσεις (π.χ. ξαφνικές αδιαθεσίες, διαταραχές στον ύπνο, διατροφικές διαταραχές, γαστρεντερικές διαταραχές που επαναλαμβάνονται).
• Σωματικές ενδείξεις (π.χ. ανεξήγητες μελανιές και κυρίως γύρω από το στόμα, πόνος στην ούρηση, δυσκολία στο περπάτημα, δυσκολία να κινηθεί και να καθίσει).
• Μείωση στις σχολικές και αθλητικές επιδόσεις - δυσκολία συγκέντρωσης.
• Κατάχρηση ουσιών.
• Εμπλοκή σε παραβατικές συμπεριφορές.
• Εκδήλωση ανάρμοστης σεξουαλικής συμπεριφοράς και σεξουαλικές γνώσεις προχωρημένες που δεν δικαιολογούνται από την ηλικία του, υπερβολική αυνανιστική συμπεριφορά, γενικότερα έντονη σεξουαλική ενασχόληση ακόμα και μέσα από το λεξιλόγιο ή το παιχνίδι (π.χ. ζωγραφιές με σεξουαλικά ή βίαια υπονοούμενα).

Η παρέμβαση σε περιπτώσεις κακοποίησης αρχίζει από τη στιγμή που θα γίνει η καταγγελία ή που κάποιος θα απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό. Η βασική προτεραιότητα είναι η προστασία του θύματος με κάθε τρόπο, ακόμα και με την απομάκρυνση του από το κακοποιητικό περιβάλλον. Η κινητοποίηση του κοινωνικού περιβάλλοντος (συγγενείς, γειτονιά, σχολείο, τοπικές υπηρεσίες) μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην προστασία του παιδιού. Σε κάθε περίπτωση, η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση είναι απαραίτητη για όλα τα εμπλεκόμενα μέλη από έναν έμπειρο θεραπευτή.

Μαρία Φωτιάδου

Κλινική Ψυχολόγος

Τηλ. 00357 97701702